W dniu 5 września 2024 roku, w Warszawie Izba Gospodarcza Gazownictwa zorganizowała konferencję „Perspektywy rozwoju rynku biogazu i biometanu”, której celem było omówienie aktualnych trendów, wyzwań oraz możliwości rozwoju sektora biometanu i biogazu w Polsce. Udział wzięli przedstawiciele administracji państwowej, wiodących firm z sektora gazownictwa, dostawcy technologii, eksperci i przedstawiciele świata nauki.
Konferencję zainaugurował Wiesław Prugar, Prezes Izby Gospodarczej Gazownictwa, który w swoim wystąpieniu zwrócił uwagę na znaczący potencjał Polski w zakresie produkcji biometanu i biogazu oraz zaznaczył jego istotną rolę dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju. – Cele, które przed nami stawia Unia Europejska w zakresie transformacji energetycznej są jasno określone. Zmieniamy wspólnie miks energetyczny i sektor gazowniczy ma w do odegrania istotna rolę. Patrząc realnie gaz ziemny pewnie przez jakiś czas będzie odgrywać pewną. Nasza gospodarka jest transformowana w kierunku nowoczesnych, ekologicznych paliw gazowych o niskiej emisyjności. Rozwój alternatywnych paliw gazowych, rozumiany jako wprowadzanie do obrotu gazów zdekarbonizowanych to kwestia nieodległej przyszłości. Biogaz i w konsekwencji biometan, ale także zielony wodór, odegrają na pewno wielką rolę w transformacji energetycznej – powiedział Wiesław Prugar. – Spotykamy się, aby realizować dwa cele: budować pozytywną, ale i obiektywną narrację o paliwach gazowych, ale także po to, aby współtworzyć rozwiązania dla nowego rynku paliw gazowych – dodał.
Wystąpienia Gości Honorowych
Miłosz Motyka, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska, podziękował zgormadzonym przedstawicielom branży gazowniczej za wkład i determinację w rozwój rynku energetycznego. Jak powiedział transformacja energetyczna, to proces, który wymaga determinacji i zaangażowania zarówno dużych firm jak i mniejszych przedsiębiorców, legislatorów i pracowników przedsiębiorstw. – Widzimy gigantyczne perspektywy w rozwoju rynku biogazu i biometanu. W trzech przestrzeniach można te perspektywy rozrysować: bezpieczeństwa energetycznego, rozwoju niskoemisyjnego rolnictwa i transformacji obszarów wiejskich, w tym stworzenia nowego źródła dochodów dla polskich rolników – powiedział Miłosz Motyka. Dodał, że kolejną perspektywą rozwoju rynku biogazu i biometanu jest tworzenie gospodarki o obiegu zamkniętym. Poinformował, że w resorcie klimatu i środowiska trwają prace nad kolejnymi rozwiązaniami legislacyjnymi, które m.in. umożliwią wsparcie dla biogazowni o mocy powyżej 1 MW.
Konrad Wojnarowski, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej wskazał w swoim wystąpieniu na fundusze unijne, dostępne poprzez programy i nabory na finasowanie inwestycji wspierających transformację energetyczną. – W przekazanej do Komisji Europejskiej projektowanej wersji aktualizacji Krajowego Planu na rzecz Energii i Klimatu założono wzrost produkcji biogazu i biometanu w Polsce. W prognozach uwzględniono przewidywany wzrost inwestycji w wyniku obowiązujących obecnie systemów wsparcia OZE oraz dodatkowego wsparcia środkami z funduszy unijnych i krajowych – powiedział Konrad Wojnarowski. Podkreślił, że rozwój produkcji biogazu i biometanu może znacząco wspomóc dekarbonizację poprzez wykorzystanie stabilnych źródeł energii w elektroenergetyce. Odnosząc się do otoczenia legislacyjnego wskazał na przykłady zapisów wspomagających rozwój inwestycji biogazowych. Jak powiedział, podjęto prace w celu skrócenia procesu inwestycyjnego w zakresie biogazowni rolniczych. Nowe przepisy mają umożliwić szybszą budowę instalacji oraz ułatwić przyłączenie do sieci.
– Odpowiadając na wyzwania transformacji energetycznej, przeznaczamy środki z funduszy polityki spójności w perspektywie finansowej na lata 2021-2027, w ramach programu FEnIKS jak również środki w ramach KPO. Na rzecz działań wspierających transformację energetyczną z programu FEnIKS przeznaczono alokację w wysokości 6,1 mld. euro alokacja w KPO na transformacje energetyczną to ponad 7 mld euro z części grantowej oraz 22,6 mld euro w części pożyczkowej. – powiedział wiceminister Konrad Wojnarowski.
Jak poinformował, w ramach FEnIKS aktualnie trwają nabory na dofinansowanie na budowę lub modernizację instalacji OZE w zakresie wytwarzania biometanu wraz z przyłączeniem do sieci gazowej, wytwarzania energii elektrycznej i/lub ciepła z biogazu. W ramach dofinansowania wsparcie może zostać udzielone również na magazyn energii działający na potrzeby danego źródła OZE oraz przyłączenie do sieci wraz z infrastrukturą umożliwiającą wykorzystanie ciepła wytworzonego w skojarzeniu.
Panel dyskusyjny: Odbiorcy i dostawcy na rynku biogazu i biometanu
Debatę poświęconą interakcji między odbiorcami a dostawcami na rynku biogazu i biometanu moderował Aleksander Gabryś, prezes Prosperous Partners panelu wzięli udział: Paweł Augustyn – Zastępca Prezesa Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojciech Racięcki – Dyrektor Działu Rozwoju Innowacyjnych Metod Zarządzania Programami, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, Łukasz Tomaszewski – dyrektor departamentu OZE w Ministerstwie Klimatu i Środowiska, Anna Kośla – Zastępca Dyrektora Pionu Transformacji Energetycznej Gaz-System Wojciech Kozak – Wiceprezes Grupy Azoty Zakłady Azotowe Puławy Piotr Szlagowski – Dyrektor ds. Strategii Qemetica, Łukasz Semeniuk – Prezes Polskiej Grupy Biogazowej, Jan Koziara – Prezes PGNiG BioEvolution, Tomasz Tomasiak – dyrektor departamentu finansowania strukturyzowanego, Bank Ochrony Środowiska, Marcin Górka – Dyrektor Departamentu Rozwoju Biznesu Orlen.
Dyskusja koncentrowała się na wyzwaniach i szansach związanych z rozwojem rynku biometanu w Polsce, szczególnie w kontekście kreacji podaży poprzez stosowną legislację. Uczestnicy omówili m.in. kwestie dotyczące finansowania, regulacji prawnych, technologii oraz współpracy pomiędzy podmiotami działającymi w sektorze. Podkreślano ogromny potencjał rynku biogazu i biometanu, który zdaniem panelistów wymaga wsparcia zarówno finansowego jak i regulacyjnego. Przedstawicie administracji podkreślał zasadność legislacyjnego wykreowania popytu na biometan, na przykład w ramach Narodowego Celu Wskaźnikowego. Łukasz Tomaszewski – dyrektor departamentu OZE w MKiŚ, przedstawił działania legislacyjne resortu w zakresie biometanu. – W ramach nowelizacji ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych planujemy wprowadzenie podcelu dla biokomponentów i biopaliw zaawansowanych, gdzie biometan może się świetnie odnaleźć. Jeszcze we wrześniu powstanie projekt dużej nowelizacji ustawy wiatrakowej i ustawy o OZE, który będzie zawierał mechanizm wsparcia dla biometanowni o mocy powyżej 1 MW – poinformował Łukasz Tomaszewski.
Paneliści podkreślali rolę biometanu jako paliwa, które może zabezpieczyć dalszy rozwój źródeł OZE poprzez stabilizowanie sieci energetycznej. Dyskutowano o opłacalności inwestycji biometanowych, rozmawiano o bankowalności projektów. – Rozpatrujemy komercyjnie pierwszą instalację biometanową. To inwestycja trzech rolników, instalacja o mocy poniżej 1 MW, odbiorcą biometanu będzie zagraniczna spółka handlująca prądem a biometan będzie zatłaczany do sieci – poinformował Tomasz Tomasiak, dyrektor departamentu finansowania strukturyzowanego Banku Ochrony Środowiska..
W dalszej części debaty podkreślano kluczow rolę nowoczesnych technologii, a także akceptacji lokalnej społecznej dla inwestycji pozwalających na rozwój rynku biometanu. Rozmawiano także o przygotowaniu sieci przesyłowych i dystrybucyjnych do zatłaczania biometanu dla zabezpieczenia potrzeb rynkowych.
Biorący udział w panelu przedstawiciele przemysłu chemicznego i nawozowego wskazywali na rolę biometanu w zakresie obniżenia śladu węglowego produktów, czego coraz częściej oczekują odbiorcy. Zwrócili również uwagę, że taki produkt można traktować jako „premium” ze stosownie wyższą marzą. W ich opinii jak najszybszego rozwiązana wymaga problem niedostatecznej podaży biometanu w stosunku do popytu, przy zachowaniu cen które owe spółki są w stanie zapłacić.
Wystąpienia i referaty
Po zakończeniu panelu dyskusyjnego rozpoczęła się seria referatów, w ramach których zaprezentowano najistotniejsze aspekty rozwoju rynku biogazu i biometanu. Dr hab. Grzegorz Tchorek z Uniwersytetu Warszawskiego, prof., Instytutu Energetyki – PIB, przedstawił perspektywy rozwoju rynku biometanu w Polsce. Prelegent podkreślił, że podstawowym wyzwaniem rynkowym jest stworzenie atrakcyjnego modelu biznesowego, a następnie przyłączenie biometanowni do sieci. W jego opinii istotną kwestią jest zmiana podejścia sektora gazu do struktury rynku – biometan będzie rynkiem dużo bardziej rozproszonym. Zaznaczył, że w przypadku biometanu zasadnym jest usytuowanie produkcji, zapewniające jednocześnie dobry dostęp do substratu oraz wysoką chłonność sieci gazowej w tejże lokalizacji.
Anna Dąbrowska-Niepytalska z ORLEN. omówiła bariery regulacyjne, które hamują rozwój sektora biometanu, zwracając uwagę na potrzebę wprowadzenia zmian prawnych, które ułatwią funkcjonowanie rynku. Zwróciła przy tym uwagę, że Polska ma do wypełnienia cele wynikające legislacji unijnej, z określonym czasem ich wykonania. Im szybciej pojawi się stosowne otoczenie prawne, tym większa będzie szansa na spełnienie owych celów. Jak wskazała prelegentka, w celu przyspieszenia rozwoju biometanu powinien powstać Krajowy Plan rozwoju instalacji do wytwarzania biometanu i powiązanych sieci gazowych. Według zaprezentowanych szacunków w celu wyprodukowania w 2030 r. około 1 mld m³ biogazu rocznie, z którego następnie będzie można wytworzyć ok. 0,5-0,7 mld m³ biometanu, trzeba będzie wybudować ponad 100 dużych biometanowni.
Kolejne wystąpienie dotyczyło wyzwań związanych z biometanem w sieci gazowej, ekonomii biometanowni i jej procesu inwestycyjnego, co zaprezentowali Marcin Nocoń i Piotr Spychała, przedstawiciele Verbio Polska. Prelegenci przedstawili koszty inwestycji biometanowej, uwzględniając koszty inwestycyjne oraz operacyjne. Według ich wyliczeń i doświadczeń koszt budowy instalacji biometanowej o wydajności około 2,0 mln m3 biometanu rocznie wynosi ponad 30 mln zł. Uwzględniając roczne koszty substratu, obsługi, koszty finansowe, serwisu, remontów, energii, ubezpieczeń, certyfikacji, podatków, bilansowania – łączne koszty działania biometanowni to minimum 4 mln zł rocznie.
Paweł Sulima, reprezentujący Orlen S.A., przedstawił możliwe kierunki wykorzystania biogazu i biometanu. W jego opinii w najbliższych latach rynek biogazu i biometanu będzie niemal wyłącznie oparty na fermentacji beztlenowej i zdominowany przez biogaz. Do 2030 roku potencjał biometanu znacząco wzrośnie, jednak rynek nadal będzie zdominowany przez fermentację beztlenową. Przewiduje się dalszy wzrost potencjału do 2050 roku, przy czym około 2040 roku znaczenia w jego produkcji ma zacząć nabierać gazyfikacja termiczna. Zaznaczył, że technologia gazyfikacji termicznej daje możliwość wykorzystania zupełnie innych substratów, z potencjałem w skali UE wynoszącym nawet 37 mld m3.
Beata Wiszniewska z Polskiej Grupy Biogazowej przedstawiła modele rozwoju sektora biometanu w Europie, z naciskiem na Francję skąd pochodzi właściciel PGB firma Total Energies. Jak poinformowała prelegentka moc zainstalowanych biometanowni w UE sięga już6,4 mld m³ rocznie, gdzie w ciągu ostatnich dwóch lat moc wzrosła o 37%. Biorąc pod uwagę tempo przyrostu nowych mocy, osiągnięcie wyznaczonego celu 35 mld m³ biometanu w 2030 r. będzie możliwe. Według przedstawionych danych największy potencjał produkcyjny mają Niemcy z mocą 148 tys. m³/h. Jednakże największy wzrost, bo o 45% od 2022 r. notuje Francja, której łączna moc wynosi 133 tys. m³/h. Ma to mieć miejsce przede wszystkim dzięki dużemu zaangażowaniu państwa w rynek, w tym poprzez wsparcie podłączania do sieci. W pierwszej piątce najszybszego wzrostu znajdują się także: Włochy, Dania oraz Wielka Brytania.
Henryk Kubiczek z Grupy Azoty omówił potrzeby w zakresie pozyskiwania biometanu dla Grupy Kapitałowej Azoty. Jak powiedział prelegent grupa jest potencjalnie największym odbiorcą biometanu w Polsce i doskonałym partnerem do tworzenia aliansów z pozostałymi partnerami w obszarze gospodarki biogazowej i biometanowej. Według przedstawionych danych aż ok. 7,5 mld m3 zużytego gazu ziemnego w 2021 r. przypadło na cztery najbardziej emisyjne sektory energochłonne w Polsce, z czego na produkcję chemikaliów i wyrobów chemicznych najwięcej – 2,8 mld m3.Prelegent zaznaczył, żez wykorzystania biometanu w sektorze nawozowym wynikają takie synergie jak m.in.: obniżenie emisyjności, dywersyfikacja źródeł dostaw gazu czy poprawa efektywności zarządzania odpadami w ramach gospodarki obiegu zamkniętego.
Następnie Sławomir Piwowarski, Dyrektor Działu Rozwoju biznesu PGNiG BioEvolution wygłosił referat pt. „Szanse i wyzwania na polskim rynku biometanowym”. Jak zaznaczył GK ORLEN będzie podmiotem tworzącym rynek biometanu poprzez obecność na nim już od wyboru lokalizacji, przygotowania projektu, poprzez produkcję, obrót do dystrybucji. Jednocześnie, instalacje powstające w PGNiG BioEvolution są tworzone z myślą o konsumpcji ich produkcji przez samą GK Orlen. Prelegent przedstawił również przykładowy scenariusz realizacji NCW przy wykorzystaniu biometanu. Zaznaczył, że w odleglejszym horyzoncie czasowym każdy produkt będzie musiał szczycić się niskim śladem węglowym.
W dalszej części bloku prezentacji Urszula Zając, Dyrektor Departamentu Transformacji energetycznej, Pełnomocnik Zarządu ds. transformacji energetycznej, omówiła m.in. działania realizowane przez PSG w ramach rozwoju sektora biogazu i biometanu oraz potencjał produkcji biometanu w Polsce. Jak poinformowała do PSG wpłynęło ok. 575 wniosków o przyłączenie biometanowni do sieci na łączną moc ok. 384 tys. m3/h. Prelegentka przedstawiła potrzebę zwiększenia chłonności sieci dla odbioru biometanu, co wymaga przemyślanych inwestycji. Jak zaznaczyła wykorzystanie biometanu zależy od: uwarunkowań regionalnych w zakresie możliwości przyłączenia instalacji wytwórczych do sieci gazowej co wynika z chłonności sieci
Ostatni referat wygłosił Świętosław Kariuk z I-Maximum sp. z o. o., który przedstawił nowoczesne technologie wzbogacania biometanu. Prelegent zaprezentował opatentowaną technologię wzbogacania biometanu w mikserze PROLIMIX i opcjonalne wyposażenie instalacji.
W podsumowaniu konferencji przedstawiciel Izby Gospodarczej Gazownictwa, podkreślił, że ze względu na potrzeby odbiorców, modyfikację systemów prawnych i kwestie bezpieczeństwa energetycznego, zrównoważone uzupełnianie gazu ziemnego gazami zdekarbonizowanymi staje się nieuniknione. Zauważył także, że rynek biometanu jest gotowy na dynamiczny wzrost, ale to produkcja biogazu znacząco wyprzedza produkcję biometanu w całej Europie nie tylko w Polsce. Dodatkowo występują wyraźne różnice w dojrzałości tego rynku pomiędzy krajami członkowskimi UE – to wypadkowa szeregu czynników, Polska powinna więc brać przykład z innych krajów i wdrażać najlepsze praktyki, na podstawie zarówno sukcesów jak i popełnionych przez inne kraje błędów. W tym celu, już dziś potrzebna jest mobilizacja wszystkich uczestników łańcucha wartości, a także regulatorów, ustawodawców i administracji państwowej – czyli stron tworzących warunki dla rozwoju rynku,
Konferencja była doskonałą platformą wymiany wiedzy i doświadczeń, pozwalającą na omówienie perspektyw biogazu i biometanu oraz ich roli w transformacji sektora gazowego. Wskazała na potrzebę dalszej współpracy między różnymi podmiotami z sektora publicznego i prywatnego oraz kontynuowania dialogu na temat rozwoju rynku biometanu w Polsce.
Julita Wróbel-Siemieniuk